Refractaire coeliakie: mogelijk stoornis in celontwikkeling
18 juni 2014 Patiënten met refractaire coeliakie (RC), de (zeldzame) vorm van coeliakie die zeer moeilijk te behandelen is en waarbij het glutenvrij dieet geen soelaas biedt.
Patiënten met refractaire coeliakie (RC), de (zeldzame) vorm van coeliakie die zeer moeilijk te behandelen is en waarbij het glutenvrij dieet geen soelaas biedt, hebben in de dunne darm een verhoogde hoeveelheid aberrante cellen, dat wil zeggen cellen die afwijken van normale immuuncellen in de darmwand.
Toch maken deze afwijkende cellen deel uit van een natuurlijke darmpopulatie. Ze worden ook vaak gevonden bij kinderen zonder coeliakie en juist weer minder bij niet-refractaire coeliakiepatiënten. Maar bij RC-patiënten kunnen deze aberrante cellen zich vermeerderen en uiteindelijk tot een lymfoom (lymfklierkanker) leiden. De cellen hebben zowel kenmerken van T-cellen (normale immuuncellen) als van zogeheten NK-cellen (natural killer cells), die een niet-specifieke rol spelen in het verdedigingsmechanisme van het immuunsysteem.
Dat is een van de vaststellingen van de onderzoekster Frederike Schmitz (Goettingen, 1982) in haar proefschrift waarop ze op 19 juni promoveerde aan de Universiteit Leiden. Schmitz onderzocht de cellen in de darmwand van RC-patiënten, niet-refractaire coeliakiepatiënten en een controlegroep zonder coeliakie.
Uitgaande van de hypothese dat aberrante cellen ‘onrijpe’ cellen zijn die zich nog verder moeten ontwikkelen, volgde Schmitz die ontwikkeling bij elk van de drie groepen. Bij de controlegroep blijken deze cellen zich voornamelijk te ontwikkelen tot NK-cellen, bij coeliakiepatiënten tot T-cellen, maar bij RC-patiënten ontwikkelen deze cellen zich niet verder. Deze stoornis in de normale celontwikkeling zou wellicht een rol kunnen spelen bij het ontstaan van refractaire coeliakie. Vervolgonderzoek zal daarover uitsluitsel kunnen geven.
Dat geldt voor alle vier subtypes van niet-T-cellen die de onderzoekster in de darmwand aantrof (de innate lymfocyten, letterlijk: een aangeboren soort witte bloedcellen*. ‘Indien we meer over de cellen in de darmwand te weten komen –zowel T-cellen als innate lymfocyten – zoals wat hun herkomst is, tot welke cellen ze zich kunnen ontwikkelen en door welke factoren dit wordt beïnvloed, kan dat ertoe bijdragen dat we darmziekten beter kunnen behandelen,’ stelt Schmitz. ‘Vervolgonderzoek zou er ook toe kunnen leiden dat we refractaire coeliakie vroeg kunnen opsporen zodat we eerder kunnen ingrijpen.’
Proefschrift Frederike Schmitz: Intraepithelial Lymphocytes in Refractory Celiac Disease: Lost in Transition.
Haar promotor was de Leidse hoogleraar immunologie Frits Koning.
De NCV verleende financiële steun bij de publicatie van het proefschrift.
*Lymfocyten zijn één van de vijf verschillende soorten witte bloedcellen of leukocyten. Witte bloedcellen vormen een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem.