Hoe vaak komt coeliakie voor?
In Nederland heeft ongeveer 1 op de 100 mensen coeliakie.
De meeste mensen weten echter niet dat ze coeliakie hebben, de ziekte hoort tot de meest onder gediagnosticeerde ziekten. Geschat wordt dat ongeveer 170.000 Nederlanders de ziekte hebben, slechts rond de 20% van de mensen weet dat.
Coeliakie kan zich op veel verschillende manieren uiten, waardoor er door artsen lang niet altijd aan deze ziekte gedacht wordt. Soms worden ziekteverschijnselen verward met het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) of een tarwe-allergie. Of zelfs met stress of ouderdom.
Oorzaken van coeliakie
De precieze oorzaak van coeliakie is nog onbekend. Waarschijnlijk wordt coeliakie veroorzaakt door een combinatie van genetische (erfelijke) en omgevingsfactoren. Hiernaar wordt veel onderzoek gedaan. Emeritus prof. dr. Frits Koning, immunoloog, geeft aan dat er veel nieuws is uit het onderzoeksveld, maar dat er ook nog veel onduidelijk is. Lees hier wat er tot nu toe bekend is
Ook loopt er onderzoek met een organoide. Dat is een kunstmatig gekweekt miniatuurorgaan, waarmee de situatie van het menselijk lichaam wordt nagebootst. Zo hopen de onderzoekers zicht te krijgen op het onstaansproces op celniveau. Lees verder
Ongeveer 40% van de Nederlandse bevolking heeft de erfelijke aanleg om coeliakie te krijgen. Dit betekent niet dat deze mensen de ziekte daadwerkelijk krijgen. Op de pagina 'Coeliakie en erfelijkheid' lees je hier meer over.
Symptomen en klachten bij coeliakie
Coeliakie kan zich overal in het lichaam uiten, zoals in de huid, gewrichten en hersenen. Iemand die ziek is door het eten van gluten kan o.a. last hebben van diarree, verstopping, gewichtsverlies of juist overgewicht. De symptomen verschillen per persoon en zijn niet altijd direct te koppelen aan het maag-darmkanaal. Denk bijvoorbeeld aan depressie, bloedarmoede en botontkalking.
Meer over klachten en risico’s op andere aandoeningen bij coeliakie lees je op de pagina symptomen van coeliakie bij volwassenen en kinderen.
Ziekteverloop
De eerste verschijnselen van coeliakie kunnen bij baby’s al optreden kort nadat ze voor het eerst glutenbevattende voeding hebben gekregen. Meestal is dat vanaf de zesde maand, als ze hun eerste broodkorst of pap op basis van tarwebloem krijgen. Maar de klachten kunnen op elke leeftijd beginnen, ook op de schoolleeftijd. Bij volwassenen kunnen de verschijnselen schijnbaar uit het niets optreden. Vaak blijkt dan dat er al jaren vage klachten waren.
Sommige mensen hebben al zo lang een beschadigde darm, dat deze niet meer kan herstellen. Dat heet ‘refractaire coeliakie’ (RCD). Een glutenvrij dieet leidt dan niet of onvoldoende tot het verdwijnen van de symptomen. Deze vorm komt voor bij 2 tot 5 procent van de coeliakiepatiënten. Het betreft doorgaans patiënten die op oudere leeftijd (boven de vijftig) worden gediagnosticeerd.
RCD van het type II is de meest ernstige verschijningsvorm, die wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van afwijkende lymfocyten (een type witte bloedcel) in de wand van de dunne darm. In rond de helft van patiënten met RCD II ontwikkelt zich uit deze afwijkende lymfocyten een kankergezwel in de dunne darm.
Met coeliakie niet immuungecompromitteerd
Iemand met coeliakie, zonder bijkomende aandoeningen, is niet immuungecompromitteerd. Ook niet als je soms per ongeluk gluten binnen krijgt.
Mensen die immuungecompromitteerd zijn hebben een verzwakt immuunsysteem. Zij hebben hierdoor een verminderd vermogen om infecties en andere ziekten te bestrijden. Dit kan worden veroorzaakt door bepaalde ziekten of aandoeningen zoals aids, kanker, diabetes, ondervoeding en bepaalde genetische aandoeningen. Het kan ook worden veroorzaakt door bepaalde medicijnen of behandelingen, zoals geneesmiddelen tegen kanker, bestralingstherapie en stamcel- of orgaantransplantatie. Deze medicijnen worden ook wel immunosuppressiva genoemd.
Behandeling van coeliakie
Van coeliakie kun je niet genezen. Coeliakie heb je dus levenslang, maar hoe eerder coeliakie wordt herkend, hoe beter de dunne darm kan herstellen. Daar is wel een strikt glutenvrij dieet voor nodig. Elk spoortje van gluten beschadigt de darm opnieuw.
De meeste mensen die coeliakie hebben, voelen zich al beter na enkele dagen glutenvrij dieet. Klachten zoals misselijkheid, diarree, moeheid en een opgeblazen gevoel verdwijnen binnen enkele weken. Soms kan het even duren voordat klachten verminderen of helemaal verdwijnen. Het duurt een aantal maanden tot jaren voordat de wand van de dunne darm volledig is hersteld.
Wanneer naar de huisarts?
Heb je vage of heftige buikklachten, diarree of juist obstipatie, een opgeblazen gevoel of vaak een bolle buik? Mogelijk ook ijzertekort of bloedarmoede of een vermoeidheid die maar niet overgaat? Of loopt je kind rond met buikpijn, eten ze moeilijk, zijn ze vaak moe en hebben ze misschien zelfs een groeiachterstand?
Als je één of meerdere van deze symptomen herkent kan dat erop duiden dat jij of je kind niet tegen gluten kan. Ga dan eerst naar je huisarts. Begin niet zelf met een glutenvrij dieet voordat een arts heeft vastgesteld of er sprake is van coeliakie. Zie ook diagnose.
Uit onderzoek blijkt dat één op de tien gezinsleden (ouders, broers, zusters) van mensen met coeliakie zelf ook coeliakie heeft, veel meer dan in de algemene bevolking. Dus ook als je geen klachten hebt, maar wel familieleden met coeliakie of met klachten die op coeliakie kunnen wijzen, is het verstandig onderzoek te laten doen.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De huisarts kan met een simpele bloedtest vaststellen of er antistoffen tegen gluten in het bloed zitten. Is dat het geval, dan is de kans op coeliakie groot.
De antistoffen kunnen alleen worden aangetroffen als je gluten bent blijven eten! Hierbij moet je denken aan minimaal 6 weken lang gewoon glutenbevattende maaltijden en tussendoortjes.
Zitten er antistoffen in het bloed of zijn er andere belangrijke redenen die in de richting van coeliakie wijzen, zoals aanhoudende darmklachten? Dan verwijst de huisarts je naar een maag-darm-leverspecialist (gastro-enteroloog) of een kinderarts voor een dunnedarmbiopsie.
Meer hierover lees je op de pagina 'Hoe kom ik tot de juiste diagnose?'
Coeliakie en andere ziekten
Coeliakie komt nogal eens voor in relatie met andere auto-immuunziekten zoals suikerziekte type 1 en schildklierafwijkingen. Ook lactose-intolerantie komt geregeld voor bij mensen met coeliakie. Dat geldt evenzeer voor botontkalking. Coeliakie is tevens een veel voorkomende aandoening bij mensen met het syndroom van Down, het syndroom van Turner en het syndroom van Williams.
Meer hierover lees je op de pagina 'Gerelateerde aandoeningen'
Waar komt het woord ‘coeliakie’ vandaan?
Coeliakie werd voor het eerst genoemd in de tweede eeuw na Christus door de Griekse arts Aretaeus van Cappadocië. Hij wordt vaak beschouwd als een van de grootste medische geleerden van die tijd na Hippocrates. Hij noemde het ‘koiliakos’ naar het Griekse woord koilia (buik), om aan te geven dat deze mensen ‘in hun buik leden’. Via de Latijnse afleiding coeiliacus (tot de buik behorend) is het woord coeliakie ontstaan.
